Erebê Şemo.. Mehmet Akar / Şırnak Ajans Bu yazımda bir edebiyat emekçisinin hayatından bahsedeceğim. Erebê Şemo. Erebê Şemo 23 Ekim 1897 yılında Kars ilinin Susuz köyünde doğdu. Susuz şimdi ilçe statüsündedir. Kars ili o yıllar Rus işgali altındadır. Erebê Şemo’nun çocukluk yılları Rus işgali altında geçti. Erebê Şemo ilk romanı Şivanê Kurmanca (Kürt Çobanı) isimli romanında çektiği zorlukları ve Çar yönetimine karşı mücadelesini uzun uzun anlatır. Çocukluğu büyük yoksulluk içinde geçen Erebê Şemo’nun hayatı mücadele ve bir yığın macera ile geçer. O yıllar Rus çarlığına karşı komünistlerin mücadele yıllarıdır. Erebê Şemo’da henüz çocukluk yıllarında bu mücadele ile tanışıyor. İşte hayatı da bundan sonra değişmeye başlar. 1916 yılında Erzurum’da demiryolu işlerinde çalışırken, Bolşeviklerle tanışıyor. Bir mitingde Rus askerlere karşı yaptığı bir konuşmadan dolayı Rus polisleri tarafından tutuklanır. Sarıkamış cezaevine konur. Cezaevinden çıkınca parti emri ile köyüne giderek, köyünde parti çalışması yapması istenir. Çarlık polisi onu köyde de takip eder. Erebê Şemo gizlice Stravopol’a geçer. 1917-1920 yıllarında Kuzey Kafkasya’da kızıl muhafızların yanında savaşıyor. Erebê Şemo artık ekim devriminin bir neferi olmaktadır. Artık, Rusya’da Sovyet yönetimi işbaşındadır. Şemo, Sovyet’in ilk yıllarında, partinin bir üyesi sıfatı ile Azerbaycan’da görev aldı. Sonra Moskova’da, 1920 yılında Lazaryan Enstitüsündeki eğitimden sonra Ermenistan’a döndü. 1924-1930 yıllarında Ermenistan Komünist Partisinin azınlıklar bölümünde çalıştı. Nikolay Yakoleviç danışmanlığında lisansüstü eğitimini tamamladı. 1930-1931 yılında Doğu Emekçileri Üniversitesi’ne devam etti. Felsefe ve Kurdoloji bölümünde doçent oldu. Erebê Şemo ile Asur Kurdolog İsahak Marogulov beraber ilk Kürt alfabesini hazırladılar. Stalin’in iş başına gelişi ile Erebê Şemo’nun hayatı altüst oldu. Bilindiği üzere Stalin dönemi baskı, sürgün, işkence dönemi olarak anılır. Erebê Şemo’da bu baskılardan nasibini aldı. 1937 yılında tutuklanan Ermenistan Komünist Partisi sekreterinin arşivinden Erebê Şemo adının geçtiği mektupların çıkması üzerine Erebê Şemo tutuklanarak Sibirya’ya sürgün edilir. Hayatının on dokuz yılı Sıbırya’da hapis ve sürgün ile geçer. Bu yıllar içinde Sibirya demiryolunda çalıştırılır. Erebê Şemo anılarında “Sibirya demiryolunun rayları tek tek benim elimden geçti” demişti. Erebê Şemo 1959 yılında Ermenistan Kürtlerini konu alan bir senaryo yazmış, Kürtlerin Ermenistan’da yaşadığı ekonomik, sosyal ve kültürel konuları ele almıştı. Bir başka önemli çalışması da Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan’daki Kürtler için bir ortak edebiyat dili yaratılması olmuştu. 1930 yılında kuruluşunda önemli rol oynadığı Riya Teze (Yeni Yol) Gazetesi’nde üç kitabı tefrike edildi. Çok sayıda edebi çalışma ve konferanslarda önemli roller aldı. Halk hikayelerinden oluşan bir koleksiyon yayınladı. Büyük Rus yazarı Maksim Gorkî ile tanıştı. Maksim Gorkî Ermenistan’a geldiğinde, Erebê Şemo’nun “Şivanê Kurmancan” isimli romanını inceleyerek, Şemo’ya bu kitabı hakkında “Kürtler kendi dilleriyle konuşuyor” demişti. Şemo iki kez evlendi. İlk karısı bir Rus’tu. İkinci defa bir Alman kadınla evlendi. Erebê Şemo’nun Asê ve Zînê adında iki kızı oldu. 21 Mayıs 1978; Erivan’da vefat eden yazar, ilk Kürtçe roman olan Şivanê Kurmanca’yı (Kürt Çoban) Erivan’da kaleme almıştır. Kürt romanının babası Şemo, Latin harflerinden oluşan Kürtçe alfabenin de mimarlarından biri olmuştur. Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Emektar Kültür İşçisi ve Kızıl Bayrak Nişanı gibi ödüllerin sahibidir. Erebê Şemo seksen bir yıllık ömrüne bir Sovyet devrimi, on dokuz yıl süren sürgün, hapis ve çalışma kampı hayatını ile onlarca kitap, senaryo, tiyatro oyunu, makale ile anadilinden başka Almanca, Ermenice, Azerice, Osmanlıca, Rusça dillerini anadili derecesinde öğrenmeyi sığdırdı. İlk Kürt roman yazarı olma unvanını kazandı. Erebê Şemo yazın hayatına atılır. İlk yazısı 25 Mart 1930’da Riya Teze Gazetesi’nde Kürtçe yayınlanır. Erebê Şemo artık modern Kürt edebiyatına ilk imzayı atmıştır. Ondan sonra gelen modern Kürt edebiyatının kalemşorları Mehmet Uzun ve Arjen Arî gibi yazarlar, Erebê Şemo’yu kendilerine örnek alırlar. Zira Erebê Şemo Kürt gerçekçi edebiyatının en büyük köşe taşlarındandır. Şemo, yaşadığı ortamın gereklerine uygun olarak anadili Kürtçe’den başka Ermenice, Osmanlıca, Almanca, Azerice dillerini anadili gibi hâkim olma gibi bir meziyete sahiptir. 21 Mayıs 1978 yılında vefat eden Şamilov, Erivan’daki Panteon mezarlığında toprağa verildi. Yaşadığı Abovyan Sokağı üzerindeki evinin duvarına Rusça mermer bir makber yapıldı: “Bu evde 1963'ten 1978’e kadar Kürt yazar, kamu çalışanı Arab Şamoeviç Şamilov yaşadı” yazılıdır.